मराठी व्याकरण सामान्य रूप

मराठी व्याकरण सामान्य रूप

१) सामान्य रूप

नामाला किंवा सर्वनामाला विभक्तिप्रत्यय किंवा शब्दयोगी अव्यय लागण्यापूर्वी त्याचे जे रूप होते त्याला 'सामान्यरूप' असे म्हणतात.

उदा.

१) कावळा :- कावळ्यास, कावळ्याला, कावळ्याने, कावळ्याचा.  

या सर्व शब्दांमध्ये कावळ्या हे सामान्यरूप आहे.

२) समुद्र :- समुद्रास, समुद्राला, समुद्राने, समुद्राचा. 

या सर्व शब्दांमध्ये समुद्रा हे सामान्यरूप आहे.

२) पुल्लिंगी नामांचे सामान्यरूप

१) 'अ' कारान्त पुल्लिंगी नामाचे रूप 'आ' कारान्त होते.

 

उदा.

हात - हातात

घर - घरास, घराने

झाड - झाडास, झाडाने, झाडाला

२) 'आ' कारान्त पुल्लिंगी नामाचे सामान्य रूप 'या' कारान्त होते.

 

उदा.    

झरा - झऱ्याला, झऱ्याने 

दोरा - दोर्‍यास, दोर्‍याने

डोळा - डोळ्यास, डोळ्याने 

अपवाद: आजोबा, दादा, काका, मामा, राजा, यांचे सामान्यरूप होत नाही.

३) 'ई' कारान्त पुल्लिंगी नामाचे सामान्य रूप 'या' कारान्त होते.

 

उदा.

पाणी - पाण्याला, पाण्यास 

धोबी - धोब्याला, धोब्यास 

कोळी - कोळ्याचा

अपवाद: हत्ती, नंदी, पंतोती, मुनी, ऋषी, भटजी.

४) 'ऊ' कारान्त पुल्लिंगी नामाचे सामान्यरूप 'वा' कारान्त होते.

उदा.    

लाडू - लाडवात

भाऊ - भावास, भावाचा

नातू - नातवाला, नातवास

५) 'ए' कारान्त पुल्लिंगी नामाचे सामान्य रूप 'या' कारान्त होते.

उदा.    

शहाणे - शहाण्याचा, शहाण्याने 

ठाकरे - ठाकऱ्यांचा, 

फडके - फडक्यांचा 

फुले - फुल्यांचा 

६) 'ओ' कारान्त पुल्लिंगी नामाचे सामान्यरूप 'ओ' कारान्त राहते.

 

उदा.    

फोटो - फोटोला 

किलो - किलोस, किलोला

हीरो - हीरोला, हिरोस

३) स्त्रीलिंगी नामाचे सामान्यरूप

१) 'अ' कारान्त स्त्रीलिंगी नामाचे सामान्यरूप एकवचनात 'ए' कारान्त होते व अनेकवचनात 'आ' कारान्त होते.

उदा.  

सून - सुनेस, सुनेला, सुनांना, सुनेचा 

बाग - बागेला, बागांना 

२) काही वेळा ‘अ’ कारान्त स्त्रीलिंग नामाचे सामान्यरूप ‘ई’ कारान्त होते.

 

उदा.    

वेल - वेलीला

विहिर - विहिरीस, विहिरीला

३) 'आ' कारान्त स्त्रीलिंगी नामाचे सामान्यरूप ‘ए’ कारान्त होते.

 

उदा.    

माळा - माळेत, माळेस, माळेला.

भाषा - भाषेत, भाषेस, भाषेचा.

४) 'ई' कारान्त स्त्रीलिंगी नामाचे सामान्य रूप एकवचनात 'ई' कारान्त व अनेकवचनात ‘ई’ कारान्त किंवा ‘या’ कारान्त होते.

 

उदा.    

पेटी - पेटीने, पेटीत

स्त्रि - स्त्रिस, स्त्रिया, स्त्रियांचा 

बी - बीस, बियांचा

५) 'ऊ' कारान्त स्त्रीलिंगी नामाचे सामान्यरूप होत नाही. क्वचित ते 'वा' कारान्त होते.

 

उदा.    

ऊ - ऊवास, उवाला

जाऊ - जावेला, जावांना

काकू - काकूस, काकूला

सासू - सासुला, सासवांना

६) 'ओ' कारान्त स्त्रीलिंगी नामाचे सामान्यरूप एकवचनात होत नाही व अनेकवचनात 'आ' कारान्त होते.

 

उदा.    

बायको - बायकांना, बायकांचा.

४) नपुंसकलिंगी नामांचे सामान्यरूप

१) 'अ' कारान्त नपुंसकलिंगी नामाचे सामान्यरूप 'आ' कारान्त होते.

 

उदा.    

मूल - मुलास, मुलाला, मुलांना

नभ - नभात, नभांना

पान - पानास, पानाला, पानांना

झाड - झाडास, झाडाचा

२) 'ई' कारान्त नपुंसकलिंगी नामाचे सामान्यरूप ‘या’ कारान्त होते.

 

उदा.    

मोती - मोत्यात, मोत्याचा

लोणी - लोण्यात

३) 'ऊ' कारान्त नपुंसकलिंगी नामाचे सामान्यरूप 'आ' कारान्त होते.

 

उदा.

घुंगरू - घुंगरांचा 

लिंबू - लिंबास, लिंबाचे

लेकरू - लेकरास

४) काही वेळा 'ऊ' कारान्त नपुंसकलिंगी नामाचे सामान्यरूप 'वा' कारान्त होते.

 

उदा.    

अळू - अळूवाचा 

गडू - गडवास, गडवाचा 

५) 'ए' कारान्त नपुंसकलिंगी नामाचे सामान्यरूप 'या' कारान्त होते.

 

उदा.

गाणे - गाण्याचा 

तळे - तळ्यात, तळ्याला

५) विशेषणाचे सामान्यरूप

१) 'अ' कारान्त 'ई' कारान्त व 'ऊ' कारान्त विशेषणाचे सामान्यरूप होत नाही.

 

उदा.    

त्याचे लोकरी कपड्यांचे दुकान आहे.

मला कडू कारल्याची भाजी आवडते.

२) 'आ' कारान्त विशेषणांचे सामान्यरूप 'या' कारान्त होते.

 

उदा.    

चांगला माणूस - चांगल्या माणसास 

हा कुत्रा - ह्या कुत्र्यास